نقاشی؛ ابزار توانمندسازی معلولان
جایگاه هنر بهعنوان مقولهای ارزشمند که نقش قابل توجهی در تلطیف فضای روحی جامعه ایفا میکند بر هیچکس پوشیده نیست...
جایگاه هنر بهعنوان مقولهای ارزشمند که نقش قابل توجهی در تلطیف فضای روحی جامعه ایفا میکند بر هیچکس پوشیده نیست...
جایگاه هنر بهعنوان مقولهای ارزشمند که نقش قابل توجهی در تلطیف فضای روحی جامعه ایفا میکند بر هیچکس پوشیده نیست؛ تا جایی که امروزه هنر فارغ از جنبههای زیبایی شناسانه آن، ابزاری تاثیرگذار برای افزایش تواناییهای ذهنی، شکوفایی خلاقیت و کمک به ایجاد احساسات مثبت تلقی میشود؛ واقعیتی که موجب شده کارکرد دیگری از هنر تحت عنوان هنردرمانی مورد توجه قرار بگیرد. یکی از نمودهای این موضوع آموزش نقاشی به کودکان مبتلا به اوتیسم، کمتوان ذهنی و دیگر توانجویانی است که شاید در نگاه اول صرفنظر از نوع معلولیت، توانمندیهای آنها از سوی بسیاری از افراد جامعه نادیده گرفته میشود. این اقدام درخور ستایش از سوی «حسین مفیدی» هنرمند البرزنشین، صورت گرفته که با ابداع شیوهای خاص در قالب «طرح هما» موفق شده است توانجویان را در خلق تابلوهای زیبای نقاشی و آثار هنری یاری کند. در زمینه جنبههای گوناگون این طرح با وی به گفتوگو نشستیم که حاصل آن را در ادامه میخوانید.
سادهسازی مفاهیم هنرهای تجسمی
«حسین مفیدی» میگوید: از اواخر سال 91 به پیشنهاد برادرم که دارای 2 مرکز توانبخشی برای مبتلایان به مشکلات ذهنی و اوتیسم است، این کار را شروع کردم. با بررسی آثار کودکان توانجو و مربیان هنری آنها متوجه شدم در برخی از این آثار نشانههایی وجود دارد که برای من تداعیگر آثار برخی از هنرمندان صاحبنام بود. بنابراین با دقت بیشتری در مورد مسائل مربوط به روانشناسی این طیف و تاریخ هنر به مطالعه پرداختم؛ روندی که بهتدریج منجر به پایهگذاری «طرح هما» شد. این طرح در گذر این سالها ساختار منسجمی پیدا کرد.
وی ادامه میدهد: طرح هما که برگرفته از ابتدای واژههای هنرمندِ معلولِ ایرانی است با نگاهی کاربردی به استفاده از هنر تجسمی برای مداخله در توانمندسازی و کمک به روند درمانی جامعه هدف خود طراحی شده است. جامعه هدف این طرح را گروههای کمتوان ذهنی، مبتلایان به اختلالات نافذ رشد (طیف اوتیسم)، سندرم داون، مبتلایان به اختلالات حسی، مبتلایان به مشکلات جسمی - حرکتی، سالمندان و افراد دارای مشکلات روانی مزمن تشکیل میدهند. از طرفی طرح هما نگاه ویژهای به آموزش تخصصی روشها برای مربیان هنر شاغل در مراکز توانبخشی داشته است. بر این مبنا روشی که مورد استفاده قرار دادهایم استاندارد کردن آموزش نقاشی و قابل انتقال کردن این مفاهیم برای دیگران است.
این هنرمند اضافه میکند: به این ترتیب با گرفتن آزمونهایی از افراد تحت پوشش موسسه میزان درک آنها را از مفاهیمی مانند نسبت، رنگ و فرم مورد سنجش قرار دادیم تا از این طریق سطح توانایی ترسیمی آنها را مورد ارزیابی قرار دهیم. در طی این روند توانایی ترسیمی این افراد مشخص میشود و براساس این سطحبندی به انتخاب موضوع برای آنها میپردازیم. پس از مشخص شدن سطح توانایی ترسیمی این افراد میتوانیم متناسب با توانایی آنها به انتخاب موضوع بپردازیم که میتواند از مفاهیم بسیار ساده تا طرحهای پیچیدهتر را دربربگیرد. همچنین به طراحی یک سری بستههای آموزشی اقدام کردیم که مبانی هنرهای تجسمی را به زبانی بسیار ساده برای معلولان تحت پوشش ما آموزش میدهد و برای اینکه به نتیجه مورد نظر برسیم روند اجرا را مورد نظارت قرار میدهیم. مفیدی میگوید: با توجه به اینکه هنر تجسمی برای افراد دارای نیازهای ویژه از کاربردهای بسیاری در عرصه هنردرمانی برخوردار است، در این شیوه از هنر تجسمی برای مداخله در روند بهبود و درمان توانجویان در طیفهای مختلف استفاده میکنیم. از آنجا که توانجویان بهتنهایی قادر به ادامه روند درمانی و توانبخشی خود نیستند، این کار کمک قابل توجهی به این افراد و خانوادههایی که با مشکلاتی از این دست روبهرو هستند میکند و نقطه امیدی پیش رویشان قرار میدهد.
توانمندسازی در سایه هنر
وی ادامه میدهد: در واقع ما با طراحی و اجرای «طرح هما» تلاش کردهایم با ایجاد نمونههایی قابل تعمق، توجه جامعه را به این نکته جلب کنیم که افراد دارای اختلال طیف اتیسم (یا دیگر کمتوانیهای ذهنی و حرکتی) فارغ از نگاه محدود ما توانمندیهای متنوع و گاه بر ما پوشیدهای دارند که تنها با درک درست و آموزشهای تخصصی امکان تحقق پیدا خواهند کرد. از طرفی باید توجه کنیم که تولید آثار هنری با این روش موجب توجه بیشتر جامعه به تواناییهای این قشر و اصلاح نگاه به آنها میشود.
این هنرمند اضافه میکند: به نمایش گذاشتن این آثار موجب میشود افراد تحت پوشش در جامعه احساس بهتری پیدا کنند و اعتماد به نفسشان بیشتر شود. علاوه بر این، نقاشی کردن به افزایش توجه و تمرکز آنها کمک بسیاری میکند و باعث میشود این افراد توانمندتر و آموزشپذیر شوند و در نتیجه، بستر ورودشان به جامعه فراهم میشود. از طرفی خانوادههایی که دارای فرزندان معلول هستند با مشاهده این برنامهها امیدوارتر میشوند و احساس رضایت میکنند.
دستاوردهای «طرح هما»
«حسین مفیدی» مبدع «طرح هما» با اشاره به بخشهایی از فعالیتهای صورتگرفته در این قالب از سال 92 تاکنون میگوید: راهاندازی یک کارگاه تخصصی برای مطالعه، بررسی و اجرای روشهای طرح، تولید بیش از 150 تابلو نقاشی ارزشمند از توانجویان دارای کمتوانی ذهنی، سندرم داون، اختلالات رفتاری و اتیسم با هدف نمونهسازی آموزش، برگزاری نمایشگاههای متعدد داخلی و استانی از آثار هنری تولیدشده و برگزاری یک نمایشگاه بزرگ که به نمایش بیش از 60 اثر از کارهای توانجویان در تهران پرداخت، از جمله دستاوردهای اجرای طرح هما برای توانجویان است. علاوه بر این، کسب گواهی تایید آثار از نمایشگاه جهانی هنر معلولان لهستان در سال 2016 از دیگر موفقیتهایی است که در سایه اجرای این طرح به دست آمده است.
وی با اشاره به برنامههای آینده خود برای آموزش توانجویان اضافه میکند: در آینده قصد داریم این کار را ادامه دهیم و برای سایر عرصههای هنرهای تجسمی مانند عکاسی و آثار حجمی نیز برنامهریزیهایی داریم، زیرا این بچهها در زمینه مجسمهسازی نیز از توانمندیهای خوبی برخوردار هستند.
مصاحبه روزنامه همشهری با حسین مفیدی
منبع : روزنامه همشهری / 29 ابان 96
سارا ایمانی خبرنگار روزنامه همشهری
|